پیشگفتار
در ابتدا یادآوری این نکته لازم است که اهمیت انتشار درسنامه های غنی و عمیق استاد مرحوم دکتر محمد حسین تمدن جهرمی و تبدیل آن به کتاب، همواره مورد عنایت و توجه و تأکید اساتید مختلف بوده است. بنابراین اکنون که این مهم به سرانجام رسیده است، خداوند متعال را سپاسگذار هستم.
کتاب حاضر که به عنوان جزوه ی درس نظامهای اقتصادی، طی حدوداً چهار دههی اخیر در گروههای آموزشی و دانشکدههای اقتصاد دانشگاههای ایران با توصیه اساتید مختلف، مورد استفاده ژرف اندیشان بوده است، شامل مطالبی دقیق و عمیق درباره ی مشخصات برخی از نظامهای مشهور اقتصادی میباشد.
به علاوه مطالعات اینجانب در زمینه دانش اقتصاد و اطراف آن، و به طور ویژه ملاحظه و بررسی متون گوناگون مرتبط با نظامهای اقتصادی، این باور را ایجاد کرده است که به لحاظ عمق و گستردگی، درسنامه مرحوم استاد تمدن جایگزینی نداشته و همچنان فوق العاده میباشد. بر این اساس و با عنایت به نیازی که در جامعه علمی و سیاستگذاری احساس میشد، گردآوری، تنظیم و چاپ اثر حاضر در اولویت قرار گرفت.
در این راستا البته با چند مجلد از درسنامه ی نظامهای اقتصادی مواجه بودیم. نسخه ی مربوط به سال 1363-1364 (با نام استاد دکتر تمدن و با مهر کتابخانه اسلامی دانشجویان دانشکده اقتصاد) بود که تقریباً همان نسخه، در سال 1371-1372 نیز توسط انتشارات دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران منتشر شد. همچنین نسخه ی مربوط به سال 1377-1378 انتشاراتِ مزبور، حاوی حدود مختصری از ویرایش بوده و به صورت تایپ شده در اختیار دانشجویان قرار گرفته بود.
با وجود این نسخه ها، کتاب حاضر که در اختیار شما اساتید و دانشجویان و دانشپژوهان گرامی قرار دارد، با کمترین تغییر ممکن، عمدتاً بر اساس درسنامه ای تنظیم شده که در نیمسال دوم تحصیلی سال 1377-1378 توسط انتشارات دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران منتشر گردیده است. البته در چند مورد انگشتشمار که به نظر میرسید، احتمالاً به خاطر اشتباهات ناشی از تایپ، این نسخه دچار جاافتادگی شده بود و معنای عبارات بهدرست مستفاد نمیشد، از نسخه قبلی درسنامه مرحوم استاد دکتر تمدن استفاده گردید.
لازم به ذکر آنکه حدود 34 صفحه از دستخط استاد در نسخهی مربوط به سال 1372- 1371، در جزوه ای به نام ایشان آورده شده بود، اما در درسنامه ای که به سال 1376 و 1378-1377 در دانشگاه تهران و امام صادق(ع) و … توسط سایر اساتید درس داده میشد، نه به صورت دستنویس و نه تایپی، نیامده بود! این مهم که دلیل یا علتش روشن نیست، در کتاب پیشرو جبران شده است.
همچنین از آنجایی که استاد دکتر تمدن، ویرایشهایی نظیر جداسازی واژگان را در کتابهایی که در زمان حیاتشان تنظیم و منتشر میشد را پذیرفته بودند، این کار در کتاب حاضر نیز صورت گرفت. به علاوه با وجود بررسی شش نسخه ی مختلف از جزوه نظامهای اقتصادی که در دسترس بودند، در صفحات 127، 129، 131 و 143 کتاب، چند عبارت و واژه داخل کروشه گذاشته شدهاند که به خاطر ناخوانایی کپی جزواتِ در دسترس، که نمونه هایش در پیوست آمده، توسط اینجانب حدس زده شدند که امیدوارم قرین به صحت بوده و روح بلند آن استاد و معلم فقید از ما راضی بوده و متنعم درگاه الهی باشند.