پیشگفتار
کتاب مستطاب «نظری به روانشناسی اقتصادی» اکنون تقدیم شما اساتید، دانش پژوهان و دانشجویان گرامی شده است. این اثر برگرفته از درسنامه ی مرحوم استاد علامه دکتر محمدحسین تمدن جهرمی میباشد که در نیمه دوم سالهای دهه 1340 هجری خورشیدی برای درس روانشناسی اقتصادی در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران تدریس میشد، هرچند که در دهه های بعدی و حتی در سالهای اخیر نیز از این درس در دانشکده های اقتصاد دانشگاههای ایران، که به مرور زیر سیطره ی جریان غالب اقتصاد قرار گرفتهاند، ردی بر جای نمانده است!
با اینحال بخشی از کتاب حاضر پیش از وفات استاد توسط ایشان انتخاب شد تا در کتاب «گفتارهایی در زمینه های روش علوم، اقتصاد، حقوق عمومی و فلسفه طبیعت» بازتاب یابد. انتشار آن قسمت موجب بروز مباحث پردامنهای میان دانش پژوهان در برخی از محافل دانشگاهی شد که موجبات ترغیب اینجانب به اخذ تصمیم برای انتشار کل اثر به صورت مستقل را فراهم نمود.
بی تردید اکنون که در عصر ارتباطات و اطلاعات، دانشکدههای ایران نیز به مرور پذیرای موضوعات نوینی نظیر ارتباط روانشناسی و اقتصاد، اقتصاد رفتاری، اقتصاد شناختی، علوم شناختی و نظایر آن میشوند، انتشار این اثر ارزنده و بنیادین که محصول تقدم یکی از برجسته ترین اقتصاددانان ایران و جهان در بیش از نیم قرن پیش است، میتواند حائز اهمیتی دو چندان باشد.
نخست اینکه نشان میدهد در بیش از نیم قرن پیش در آکادمی های اقتصادی ایران چه مباحثی و با چه عمق و محتوایی تدریس میشدند؟ و فاصله آنها با مرزهای دانش عصر خود از چه قراری بوده است؟ در ثانی این امکان را فراهم میآورد تا نسل حاضرِ اقتصادپژوهان بدانند که میراث اندیشه ورزی اقتصاد در ایران، توان پاسخدهی به چه تعداد از سئوالات و مسائل حال حاضر را دارد؟ سوم اینکه اگر کتاب پیشرو، مخصوصاً بتواند این پرسش را در خوانندگان فرهیخته فارسی زبان ایجاد کند که علت و دلیل عقب نشینی دانشگاهیان و دانشکده های اقتصاد از مرزهای دانش چه بوده است؟ مفید خواهد بود. و چهارم اینکه نتیجه یکه سالاری اقتصاد متعارف در دانشکده های ایران را نمایان کند که مانع از تابان شدن چه گوهرهای ارزندهای که نشده است!
فارغ از مسائل فوق، ضمن تقدیم این اثر منحصر به فرد خدمت اساتید معظم اقتصاد، مطالعه کتاب حاضر به طور خاص به دانشجویان لیسانس و فوق لیسانس رشته هایی نظیر اقتصاد،روانشناسی، مدیریت، کارآفرینی و جامعه شناسی توصیه میشود.
لازم به ذکر آنکه در کتاب حاضر به استثناء برخی ویرایشهای محدود، نظیر جداسازی واژگان که مرحوم استاد پیشتر اجازه آن را به یکی از ناشرین کتب علوم انسانی داده بودند، با مقابله خوانیهای چندباره، ضمن رفع برخی اشکالات تایپی، لازم تشخیص داده شد تا در مواردی معدود، کلمه ای داخل کروشه اضافه شود تا متن برای خواننده ی معاصر رساتر و روانتر گردد.
به علاوه از آنجایی که استاد تمدن بهطور متواضعانه مطالب آورده شده در کتاب «گفتارهایی در زمینه روش علوم، اقتصاد، حقوق عمومی و فلسفه طبیعت» را با عنوان «نظری به روانشناسی اقتصادی» معرفی کرده بودند، بر آن شدیم تا عنوان کتاب حاضر را نیز همین عبارت به یادگار مانده قرار دهیم.
همچنین در انتهای کتاب و در قسمت پیوستها، علاوه بر انتشار عکس برخی از صفحات درسنامهی مزبور، سعی شد تا فهرست اعلامی از اشخاص و نامها به کار رفته در کتاب نیز آورده شود که حتماً مورد استفاده پژوهشگران و خوانندگان گرامی خواهد بود.
در پایان ضمن درود بیپایان به روان پاک آن استاد و معلم فقید، امیدوارم که چاپ و نشر این اثر، ادای دینی به محضر آن استاد متخلّق، از سوی کمترین دانشجوی ایشان بوده و موجبات شادی و تنعّم روح ایشان را فراهم نماید و قدمی در راه بسط و گسترش علم و دانش در این مرز و بوم کهن و حفاظت از میراث مکتوب اقتصادی آن باشد.